Przejrzystość wydatków w szpitalach. Zmniejszanie ryzyka korupcji przy zamówieniach publicznych w sytuacjach nadzwyczajnych

COVID-19 wywołał bezprecedensową skalę tzw, zamówień publicznych w sytuacjach nadzwyczajnych. Brak odpowiednich procedur daje specjalne uprawnienia instytucjom publicznym. W praktyce oznacza to, że urzędnicy mogą udzielić zamówienia bezpośrednio wybranej firmie, zamiast stosować bardziej konkurencyjne procedury jak chociażby przetarg nieograniczony. Umożliwia to nabywcom zakup dostaw i usług w jak najkrótszym czasie. Ogranicza również przejrzystość.

Fundacja ePaństwo rozpoczęła monitoring wybranych instytucji (ministerstw, NFZ i innych) żeby sprawdzić, jak korzystają z tych uprawnień. Wciąż zbieramy odpowiedzi, ale widzimy, że jest spory problem z niektórymi szpitalami, które wykorzystywały sytuację kupując towary i usługi niezwiązane z COVID-19 i podobnie jak inne instytucje nie publikowały informacji o umowach podpisanych w ramach wprowadzonej w marcu 2020 r. klauzuli. Elastyczność proceduralna jest konieczna, żeby jak najszybciej zapewnić odpowiednie dostawy, ta elastyczność nie powinna jednak zagrażać przejrzystości. Transparentność i otwarte dane są niezwykle ważne, ponieważ pomagają ograniczać korupcję w zamówieniach publicznych. Analizując sposoby wykorzystywania przepisów dotyczących łagodzenia prawa zamówień publicznych w odniesieniu do wydatków na COVID-19, zdaliśmy sobie sprawę, że w służbie zdrowia istnieje zróżnicowana praktyka podejścia do jawności dotyczącej przetargów w sytuacjach nadzwyczajnych i poniżej progów krajowych. COVID-19 z podwójną siłą pokazał, że opinia publiczna jest pozbawiona dostępu do informacji dotyczących wydatków publicznych i że nie istnieją kompleksowe polityki, które opisywałyby standardy i zapewniały maksymalną konkurencyjność oraz przejrzystość nawet wtedy, gdy prawo ich wprost nie wymusza.

Naszą strategią jest przełożenie rekomendacji sformułowanych w ramach projektu RECORD na bardzo praktyczne dokumenty-polityki, które mogą być zaadaptowane przez placówki służby zdrowia ze szczególnym naciskiem na szpitale.

Przeprowadzimy badania praktyk zakupowych w wybranych polskich szpitalach, na podstawie:

Analizy informacji publikowanych na stronach internetowych szpitali.
Oceny dokumentów dotyczących procedur wewnętrznych, zebranych dzięki wnioskom o dostęp do informacji publicznej.
Wywiadów z pracownikami odpowiedzialnymi za zamówienia publiczne oraz przedsiębiorcami, którzy dostarczają towary i usługi dla tego sektora.

Wspólnie z ekspertami specjalizującymi się w zakupach w Ochronie Zdrowia przeanalizujemy nasze ustalenia i przygotujemy wstępną wersję polityki, która zostanie następnie skonsultowana z wybranymi przedstawicielami szpitali.

Ostateczna wersja dokumentu strategicznego zostanie rozpowszechniona wśród szpitali w województwie Mazowieckim wraz z ofertą wsparcia w procesie wdrażania. Na podstawie komunikacji, jaką mieliśmy z niektórymi szpitalami w zakresie przygotowania tej propozycji, spodziewamy się, że będziemy współpracować z co najmniej trzema placówkami.

Przyjęcie przez nie polityki w zakresie przejrzystych zamówień w trybie nadzwyczajnym i poniżej progów krajowych będzie nie tylko bezpośrednim efektem projektu, ale posłuży jako modelowe rozwiązanie dla innych podobnych podmiotów w Polsce.